در هر زبانی و هر فرهنگی اصطلاحات و ادبیات آن فرهنگ نشان از سابقه تمدن و فرهنگ کهن آن مرز و بوم می دهد. و هرچقدر فرهنگ متمدن تر باشد دایره لغات و اصطلاحات در آن فرهنگ گسترده تر است.
گویش دزفولی که مربوط به خطه خوزستان و جزوی از گویش خوزی می باشد نیز فرهنگ لغات و اصطلاحات دایره وسیعی را شامل می شود.
یکی از این اصطلاحات " پشنگه " (peshenga) است.
در هر زبانی و هر فرهنگی اصطلاحات و ادبیات آن فرهنگ نشان از سابقه تمدن و فرهنگ کهن آن مرز و بوم می دهد. و هرچقدر فرهنگ متمدن تر باشد دایره لغات و اصطلاحات در آن فرهنگ گسترده تر است.
گویش دزفولی که مربوط به خطه خوزستان و جزوی از گویش خوزی می باشد نیز فرهنگ لغات و اصطلاحات دایره وسیعی را شامل می شود.
یکی از این اصطلاحات " نک جر " (nekejer) است. نک جر(neke jer) متشکل از نک+جر است. که نک همان پیشوندی است که
Gigalaknak "گی گلکنک" : در مزارع دزفول حشره ای از خانواده های سوسک وجود دارد که فضله های گاو یا دیگر حیوانات را با مهارتی خاص به صورت گرد درآورده و آن را به صورت غلطان به داخل خانه خود می برد. نام گی گلکنک دو جزء است. "گی" و "گلکنک" .
"گی" (gi) در گویش دزفولی همان
اِشکَمِ(1) رَوونِ (2) بَز ِ (3) مار ِ (4) مهربونِگپتَ آموز، کُچکَت آمُوختَس
Gapta amuz, kochkat amokhtas
یکی
از ضرب المثل های خیلی با مغز و پر مفهوم دزفولی ها برای تربیت فرزندان و
نسل های بعدی جمله حکیمانه بالاست. معنی تحت الفظی آن این است: به بزرگتر
خود یاد بده، کوچکتر تو خودش یاد گرفته است.
به عبارت بهتر اگر می خواهی
بچه ها (کوچکترها) کارها و رفتار و اعمال خوب را یاد بگیرند اول بزرگترها
را آموزش بده. بر این اساس کوچکترها برای زندگی خود نگاهشان به بزرگترهاست.
هرچه گامشون خورن ورش تپو !
نه شمل اوردشه (na shamal ovordesha)
نه ممل اوردشه (na mamal ovordesha)
تکل بیده .... اُ اوردشه (tokole bida .... o ovordesha)
یکی از شعر هایی که دزفولی ها برای بچه های خود می خوانند شعر " دو دو مشک دو" (1) است. این شعر که محتوای جالبی دارد خوانده می شود برای کودکان زیر یک سال. شاید هم تا دو سال جواب بدهد. یک نوع شعر حرکتی است. یادم می آید بچه های بزرگتر فامیل بچه های چند ماهه را روی پاهایشان می گذاشتند و درحالی که به بچه یک نوع سواری حرکتی می دادند این شعر را برایش می خواندند:
